“Mijn man kijkt porno, hij is verslaafd en heeft hulp nodig!” Dat schreef ze mij, met daaronder zijn contactgegevens en het dwingende verzoek om contact op te nemen. Veel partners van mensen met een verslaving ervaren het gedrag als egoïstisch: “Hij doet waar hij zin in heeft, zonder rekening te houden met mij.” Maar wat als dit gedrag niet voortkomt uit egoïsme, of een gebrek aan liefde, maar uit iets veel diepers? Dit blog gaat over wat er écht onder dat gedrag schuilt – en hoe je samen kunt leren kijken naar de dynamiek erachter.
Sinds dat bericht zijn we drie maanden verder. Drie maanden waarin het goed leek te gaan. Thomas (35) had geen porno gekeken en deed alles om het vertrouwen van zijn vrouw – die mij destijds mailde – terug te winnen. Totdat een klant van Thomas uit het niets de samenwerking stopzette. “Dat voelde als een klap in mijn gezicht,” zei hij later. Tien minuten daarna zat hij op zijn laptop, op zoek naar porno.
Even was er opluchting, de schijnveiligheid van de pornoverslaving die hij zo goed kende. Onmiddellijk gevolgd door schaamte en schuldgevoel. En omdat hij zijn vrouw “geen pijn wilde doen”, vertelde hij haar (opnieuw) niets. Natuurlijk kwam ze erachter - partners van mensen met een verslaving ontwikkelen een zesde zintuig voor leugens en bullshit. En na een paar ontwijkende antwoorden gaf hij uiteindelijk toe dat hij inderdaad weer porno had gekeken.
Opnieuw het liegen, verzwijgen en geen verantwoordelijkheid nemen van hem. Opnieuw de pijn, de verwarring, de woede. "Hij kiest alleen voor zichzelf." "Hij doet waar hij zin in heeft, zonder rekening te houden met mij." En hij was het eens met haar: “Ik ben zo dom, zo egoïstisch.”
Het innerlijk en uiterlijk kompas
Toen ik hem vroeg hoe hij zich voelde, zei hij met een diepe zucht “Ik weet niet meer wat ik moet voelen!” Thomas wil het goed doen, hij wil de juiste keuzes maken, maar diep van binnen weet hij niet eens wat hij zelf voelt of nodig heeft. Zijn innerlijk kompas is nauwelijks ontwikkeld. Het innerlijk kompas is ons vermogen om te voelen wat we nodig hebben, waar we naar verlangen en waar onze grenzen liggen.
“If we follow the directions of our inner compass, then we can make
choices that feel authentic, enthusiastic, and sustainable.”
Het innerlijk kompas geeft richting van binnenuit, wat we willen, maar ook onze grenzen. “Dit voelt goed voor mij” of “Dit wil ik niet.” Onze emoties zijn een essentieel onderdeel van dat kompas. Ze wijzen ons de weg: welke kant we op willen en met wie we ons willen verbinden. En precies dát mist Thomas. Hij voelt vaak helemaal niets. Geen emoties, geen behoeften. Zijn moeder was bipolair en sprak regelmatig over zelfmoord. Zijn vader was altijd aan het werk, te zwak om de situatie thuis te dragen. Als oudste kind moest Thomas zorgen voor zijn moeder. Wat hij zelf voelde of nodig had, deed er niet toe. Zijn kompas richtte zich op de buitenwereld: “Wat moet ik doen om alles hier thuis goed te houden?” En nog steeds navigeert hij vooral op wat hij dénkt dat anderen van hem verwachten. Zonder dat hij het doorheeft, raakt hij steeds verder verwijderd van zichzelf.
Waarom zijn gedrag tóch zo egoïstisch lijkt
Therapeutisch gezien was de laatste terugval van Thomas een heel belangrijk moment. In de weken daarvoor had hij zich volledig gefocust op zijn gedrag: geen porno meer kijken. En zolang dat lukte, leek er vooruitgang. Toen zij drie maanden geleden zijn browsergeschiedenis zag en hij na aandringen uiteindelijk toegaf starte haar wereld in. Er brak een intens pijnlijke periode aan vol ruzies en wantrouwen. Maar vreemd genoeg was het ook een tijd van verbondenheid: voor het eerst in jaren spraken ze veel met elkaar, hij was kwetsbaar, ze deelden emoties en vonden contact.
Toen de grootste crisis voorbij leek, werd het stiller tussen hen. Het praten nam af, en langzaam trok Thomas zich terug. Zijn onzekerheid – het thema dat al zijn leven lang onbesproken was gebleven – lag nog steeds in de schaduw. En juist daar, in dat stille gebied, lag de sleutel. Voor zijn vrouw, die zichzelf nu verwijt dat ze langzaam weer was gaan vertrouwen, voelt het des te pijnlijker. Het liegen en verzwijgen raken direct haar gevoel van veiligheid.
Wat het nog verwarrender maakt: voor Thomas gaat het niet echt om de porno. Het is 'slechts' zijn manier geworden om met onzekerheid, spanning en chronische stress om te gaan. In zekere zin is de porno een poging om zijn probleem op te lossen. Maar voor haar is dat onderscheid onmogelijk te maken. Het gedrag zelf is zó pijnlijk dat ze steeds weer terugkeert bij dezelfde gedachte: “Zolang hij dit blijft doen, kan ik niet eens beginnen met vertrouwen.”
Twee werkelijkheden
En ze heeft gelijk: zolang Thomas niet stopt met porno kijken en liegen, kan zij niet beginnen met vertrouwen. Voor haar voelt het alsof hij steeds opnieuw kiest: eerst voor zijn behoefte aan porno, daarna voor het verzwijgen. Alsof hij zichzelf telkens op de eerste plaats zet en zij er niet toe doet. Dus zit ze gevangen tussen twee kwaden: haar muren omhoog houden om zichzelf te beschermen, maar zich ook eenzaam te voelen. Of zich weer openstellen met het risico om opnieuw gekwetst te worden door zijn gedrag.
Zijn terugval lijkt een een gebrek aan wilskracht is, maar is eigenlijk een gebrek aan een goed ontwikkeld innerlijk kompas. Thomas kan niet goed voelen wat hij zelf wil of nodig heeft, hij was alleen maar bezig met 'het goed doen'. En juist daarom kiest hij vaak de kortste weg om spanning kwijt te raken: hij kijkt porno, hij verzwijgt, of hij trekt zich terug. Voor zijn vrouw voelt dat alsof hij steeds opnieuw kiest voor zijn eigen plezier. Maar in werkelijkheid probeert hij alleen te ontsnappen aan een overweldigend gevoel van falen en onveiligheid in zichzelf.
De weg vooruit
Voor haar voelt het als: “Je sluit me buiten. Je kiest niet voor mij. Ik doe er blijkbaar niet toe.” Voor hem voelt het als: “Als ik eerlijk ben, raak ik haar kwijt. Als ik lieg, ook. Wat ik ook doe, het is nooit goed genoeg.” En precies daar lopen ze vast: zij wil eerlijkheid en aanwezigheid. Hij heeft geen idee wat hij voelt, behalve schaamte en schuldgevoel en trekt zich terug. Hoe meer hij vermijdt, hoe groter de afstand wordt.
Echte intimiteit ontstaat niet doordat je het perfect doet. Niet doordat je altijd de juiste keuze maakt. Maar doordat je durft te zeggen: “Ik weet het niet.” “Ik vind het moeilijk.” “Ik wil het anders, maar ik weet nog niet hoe.” . En voor haar ligt er ook een proces: om te ontdekken wat zij nodig heeft om zich veilig te voelen, zelfs in een situatie vol onzekerheid. Dat is het moment waarop schaamte ruimte maakt voor eerlijkheid. En geheimen langzaam plaatsmaken voor verbinding.
Wil je reageren op het blog of heb je vragen, laat het weten hieronder of neem contact op via het contactformulier.
Reactie plaatsen
Reacties