Zoals iedere zichzelf respecterend persoon die gevoelig is voor bevestiging, tikte ik laatst mijn eigen naam weer eens in op Google. Het was járen geleden (echt waar!). Onverwachts kwam ik een pagina tegen op TheaterEncyclopedie.nl waar bijna alle voorstellingen die ik ooit gespeeld, geschreven of geregisseerd heb, stonden. De pagina slingerde me in een keer terug in de tijd.
Projecten waarin ik gespeeld had, producties die ik geregisseerd had — zelfs voorstellingen van de Theaterschool, allemaal samen vormden ze een digitaal monumentje voor mijn jaren op het podium.
Ik vind het mooi dat de jaren op het podium en als docent me nu helpen in mijn werk als hypnotherapeut met mensen die worstelen met podiumangst.
Wat is podiumangst (presentatieangst)?
Ik herinner me een voorstelling in de schouwburg in Heerlen. De zaal was bomvol, het publiek enthousiast. Maar op de tweede rij zat een man die zó chagrijnig keek dat ik mijn ogen er steeds weer naartoe getrokken voelde. Eén gezicht in de zaal dat “afkeuring” uitstraalt, woog zwaarder dan alle positieve energie eromheen.
Foto van de voorstelling Hamlet jr. - ITA
Dat laat precies zien hoe ons brein focust op mogelijk gevaar en bevestiging zoekt voor de angstgedachte. Angst om te presenteren gaat over de spanning die je kunt ervaren bij presentaties, optredens, audities of zelfs een voorstelrondje. Ik ken de spanning van een première, maar verlammende angst heb ik gelukkig nooit zelf ervaren. Wel heb ik collega’s zien worstelen met paniekaanvallen en zelfs medicijnen om zich staande te houden.
Uit de jeugdvoorstelling Edward Edward - Pekel en Bint
Hoe angst zich vastzet in het brein
Het lichaam reageert alsof er écht gevaar dreigt: hartslag omhoog, droge mond, zwetende handen. Alles in je roept: wegwezen hier! Veel mensen kiezen voor vermijding: geen vragen stellen in een vergadering, een auditie overslaan, of je verstoppen achter een powerpoint.
De opluchting die volgt na vermijding voelt in eerste instantie fijn, maar die opluchting heeft een versterkend effect op de angst:
-
Negatieve bekrachtiging: Het brein leert: vermijden = spanning daalt. Daardoor wordt vermijding de automatische strategie bij elke nieuwe spannende situatie. Je traint je systeem eigenlijk om angst uit de weg te gaan.
-
Geen correctieve ervaring: Doordat je de situatie niet aangaat, mis je de kans om te merken dat het vaak meevalt. Je krijgt dus geen bewijs dat je het kunt, of dat anderen niet zo oordelen als je vreest.
-
Versterkte verwachting: Omdat je het uit de weg bent gegaan, blijft de dreiging in je hoofd groter en abstracter. Bij de volgende keer wordt de angst daardoor nog intenser (“zie je wel, dit is te spannend, anders had ik het vorige keer ook wel gedaan”). .
Zo wordt de tijdelijke opluchting paradoxaal genoeg de lijm die de cyclus steeds opnieuw laat draaien.
Van podium naar praktijk: mijn ervaring
Acht jaar lang gaf ik les op het conservatorium, waar ik zangstudenten begeleidde die worstelden met optreden en zichtbaarheid. Ik gaf workshops aan de filmacademie en trainingen storytelling in het bedrijfsleven, van creatieve studenten tot professionals in de boardroom. Overal hoorde ik dezelfde vraag terugkomen:
“Wat moet ik doen als ik daar sta… mijn benen beginnen te trillen, mijn hart klopt zo hard dat ik bang ben dat iedereen het ziet, en mijn hoofd voelt alsof het elk moment leeg kan raken?” De vraag is goed, maar het moment vaak verkeerd. Want als je jezelf die vraag stelt op het podium, ben je te laat. Het echte werk gebeurt ervoor: in de voorbereiding, in hoe je met je lichaam en gedachten omgaat. In het theater is dat heel vanzelfsprekend, dat heet repeteren.
Praktische tips voor podiumangst
Hoewel iedere situatie uniek is, zijn er een paar algemene strategieën die vaak helpen bij performance anxiety om je goed voor te bereiden.
1. Zie spanning als energie
Dezelfde lichamelijke signalen die je nu als angst ervaart – een bonzend hart, trillende benen – zijn óók de bouwstenen van focus en scherpte. Als je ze gaat zien als brandstof in plaats van gevaar, verandert de ervaring.
2. Adem jezelf terug in balans
Een rustige, lage ademhaling vertelt je zenuwstelsel dat er geen gevaar is. Probeer dit: adem in door je neus, en adem langer uit door je mond, alsof je zachtjes door een rietje blaast. Je merkt dat je lijf zich ontspant en je hoofd helderder wordt.
3. Gebruik verbeelding als repetitie
In plaats van het rampscenario af te spelen, stel je voor dat je met rust en kracht je presentatie geeft. Je brein maakt nauwelijks onderscheid tussen verbeelding en echte ervaring, waardoor dit een geweldige mentale voorbereiding wordt.
BOX - stichting nieuwe Helden
Ik ken de praktijk van repeteren, spelen en uitproberen. En ik heb de therapeutische tools om te snappen waarom je hoofd soms een ander script volgt dan je lijf. Wil je meer weten over hoe ik werk bij podiumangst, klik dan hier.
Reactie plaatsen
Reacties