Ik was te gast in de podcast van relatietherapeut Lisette Wevers om te praten over de overeenkomsten en verschillen tussen seksverslaving en vreemdgaan - en waarom het zo belangrijk is om te begrijpen wanneer er sprake is van verslaving. Na de opname wilde ik het helder en rustig opschrijven omdat het niet altijd eenvoudig is om de verschillen te zien. Niet voor partners, niet voor mensen die worstelen, en ook niet altijd voor professionals.
Er is veel overlap tussen ontrouw en seksverslaving. In beide gevallen wordt het fundament van de relatie geraakt: vertrouwen. Vaak is er sprake van een geheim leven, van schaamte en van een storm aan emoties die alles aan het wankelen brengen. Wat ooit vanzelfsprekend was, voelt ineens onzeker. De nabijheid die ooit veilig leek, is dat niet meer en degene met wie je normaal gesproken je pijn en verdriet deelde, is de oorzaak van die pijn. Juist omdat de gevolgen zo op elkaar lijken, is het belangrijk om te begrijpen waar het verschil zit, want zonder dat onderscheid blijft ook het herstel onduidelijk.
Ontrouw
Ontrouw is een breuk van vertrouwen binnen een relatie die gestoeld is op eerlijkheid en exclusiviteit. Het betekent dat iemand zich, emotioneel of seksueel, verbindt met een ander buiten de relatie. Vaak komt dat voort uit onvrede, gemis of een gevoel van afstand. Iemand voelt zich niet meer gezien of levend, en zoekt elders wat is weggevallen.
Soms is dat geen weloverwogen keuze maar een overweldigende verliefdheid die alles opschudt. Die verliefdheid raakt aan een diep verlangen om weer te voelen, om begeerd te worden, om even te ontsnappen aan wat vastgelopen is. Maar hoe begrijpelijk de drijfveer soms ook is, de pijn die erop volgt is onvermijdelijk. Soms stopt het daar, maar niet altijd.
Wanneer vreemdgaan geen incident meer is
Soms blijft vreemdgaan bij één gebeurtenis. Maar bij anderen zie je dat he zich herhaalt en wordt het dwangmatig gedrag. Bij verslaving neemt het brein langzaam het stuur over. Elke keer dat spanning of schaamte even verdwijnt door seks, porno, aandacht of fantasie, verstevigt dat pad in het brein. Op den duur reageert het lichaam al vóórdat iemand bewust kiest. Op dat moment is er geen sprake meer van ontrouw, maar van iets anders: gedrag dat niet meer gekozen wordt, maar iemand overneemt. Waar ontrouw iets zoekt buiten de relatie, probeert verslaving te ontsnappen aan iets van binnen. Schaamte speelt daarbij een grote rol. Hoe meer iemand zichzelf veroordeelt, hoe sterker de drang om te verdoven. Schaamte houdt de cyclus van verslaving in stand, omdat eerlijkheid nog gevaarlijker voelt dan herhaling.
Wat is seksverslaving precies?
Patrick Carnes, die vaak wordt gezien als de grondlegger van het begrip seksverslaving, beschreef het niet als een moreel probleem of als een gebrek aan wilskracht, maar als een ontregeling van verbinding. Een manier om pijn, schaamte en leegte te vermijden. Veel mensen met deze problematiek hebben een geschiedenis van onveilige hechting of trauma. Ze hebben geleerd dat nabijheid niet veilig is. Hun systeem zoekt dan voortdurend naar spanning, bevestiging of controle. Niet uit lust, maar uit angst. In die zin is de naam seksverslaving eigenlijk misleidend, want het gaat niet over honger naar seks, maar over het verlangen om te ontsnappen aan jezelf. De verslaving leeft precies in dat spanningsveld tussen verlangen en angst. Tussen de hunkering naar verbinding en de angst voor kwetsbaarheid. Toch gaat herstel niet alleen over stoppen met gedrag, maar over leren voelen wat jarenlang is vermeden, en ontdekken dat dat juist de weg is naar echte verbinding.
Het trauma van de partner
Wanneer iemand ontdekt dat zijn of haar partner een seks-, liefde- of aandachtsverslaving heeft, voelt dat vaak als een emotionele aardbeving. Partners beschrijven het vaak als verraadstrauma of betrayal trauma, het besef dat de wereld waarin je dacht te leven, niet klopte.
Het verleden voelt bezoedeld, de herinneringen van de vakanties, etentjes en verjaardagen krijgen ineens een andere betekenis. Het heden voelt onveilig, want niets is meer vanzelfsprekend of te vertrouwen. En de toekomst voelt bedreigend. Hoe kun je vooruitkijken, als je niet meer weet wat echt is geweest?
Seks, Liefde en Aandachtsverslaving (SLA)
Wanneer we spreken over SLA, hebben we het over drie manieren waarop iemand probeert om te gaan met de leegte van binnen.
- Seksverslaving dempt spanning via lichamelijke prikkels.
- Liefdesverslaving zoekt versmelting om niet alleen te hoeven zijn.
- Aandachtsverslaving zoekt bevestiging om te voelen dat je bestaat.
Drie vormen, één dynamiek: de poging om de leegte van binnen te vullen met prikkels van buiten. Dat kan zich op allerlei manieren uiten: in herhaald vreemdgaan, in het bezoeken van sekswerkers, chemsexverslaving, in urenlang scrollen of chatten, in webcamseks of in een hardnekkige pornoverslaving.
De vormen verschillen, maar de onderstroom is dezelfde. Het gaat niet om lust, maar om regulatie. Niet om genot, maar om geruststelling. Het is de poging om verbinding te ervaren zonder de pijn van echte nabijheid te hoeven voelen.
En dan?
Voor degene met de verslaving begint herstel vaak op het moment dat alles instort. Voor de partner begint het juist dan pas, tussen de scherven van wat niet meer klopt. Herstel betekent niet meteen samen verder, maar eerst ieder op eigen benen leren staan. De een leert verantwoordelijkheid dragen zonder zich te verstoppen, leert om emotioneel beschikbaar te worden, de ander leert weer vertrouwen op zichzelf en op wat echt is.
Pas wanneer beiden durven voelen wat er werkelijk gebeurd is, kan er langzaam iets nieuws ontstaan. Dat vraagt vaak veel tijd, moed en steun. Hulp zoeken is geen zwakte, maar een noodzakelijke bedding voor herstel - ook voor de partner. Dat kan bij een therapeut, een twaalfstappenprogramma of in een groep waar je niet meer alleen hoeft te dragen wat te zwaar is. Soms is dat het begin van samen opnieuw leren vertrouwen. En soms is het het begin van een ander leven, maar dan wél in waarheid.
Wil je meer weten over de impact van SLA op partners, luister dan naar aflevering 4 en aflevering 9 van onze podcast Liefde Zonder Masker, te beluisteren via Spotify en Apple Podcast. In aflevering 4 is Suzanne Ronde te gast, zij werkt met partners van mannen met SLA en in aflevering 9 praat Emma over hoe het was toen ze erachter kwam dat haar man dwangmatig vreemdging.
Reactie plaatsen
Reacties