Verslaving wordt ook wel de ziekte van vermijding genoemd. Veel mannen bij ons in de seks-, liefde- en aandachtsverslaving (SLA) groepen hebben jarenlang niet eens door dat ze aan het vermijden zijn; het voelt voor hen alsof ze gewoon “sterk”, “nuchter” of “in controle” zijn. Ze houden zich groot, vullen hun dagen met werk en drukte, verdwijnen in porno of seks, of praten zichzelf weg uit wat ze voelen. Maar onder die houdingen zit vaak een oud patroon van vermijden. En soms verschijnt dat vermijdingspatroon zelfs in een subtiel, spiritueel jasje…
(leestijd: 3 minuten)
Joris, vierendertig jaar, zat pas twee maanden in een van onze groepen, zijn vrouw had zijn pornoverslaving ontdekt, waarna hij bij ons terechtkwam. Hij was gelovig en op advies van iemand uit zijn kerk was hij dagelijks gaan bidden en mediteren; dat zou hem rust geven. En het leek te werken. Binnen een paar weken veranderde hij zichtbaar. Waar eerst een stille man zat, zag je nu iemand die rechter zat en actiever deelnam aan de groep.
Hij deelde steeds vaker dingen die hij gelezen of gezien had. Wijze lessen, inspirerende quotes van Instagram. En hij gaf zichzelf en anderen advies. Toch voelde er iets niet helemaal echt. Zijn houding en ogen straalden iets anders uit dan zijn woorden. Toen iemand in de groep zei: “Joris, ik gun je echt dat het beter met je gaat. Maar je klinkt soms een beetje betweterig. En… ik mis je echtheid een beetje.”
“People will do anything, no matter how absurd,
to avoid facing their own soul.”
- Carl Jung
Glimlach als pantser
Die opmerking raakte een gevoelige plek. Joris’ gezicht verstijfde, zijn kaak verstrakte en zijn ogen werden fel. Heel even was zijn boosheid zichtbaar én voelbaar. Maar toen gebeurde het. Hij haalde diep adem, ontspande zijn schouders en zette een zachte, bijna heilige glimlach op. “Dank voor je feedback,” zei hij. “Ik neem het mee.” Op papier klinkt dat volwassen en bewust, maar in werkelijkheid gebeurde er iets heel anders. Joris gebruikte zijn glimlach als een pantser voor zijn boosheid. Boosheid paste namelijk niet in het beeld dat hij van zichzelf wilde neerzetten, hij was kalm en 'in control'. Hij reageerde zoals hij dacht dat hij zich zou moeten voelen: rustig, verheven, boven zijn emoties.
Spiritual Bypassing
Spiritualiteit geeft een gevoel van orde en beheersbaarheid. Het biedt een verheven versie van jezelf die minder kwetsbaar voelt dan de echte, rauwe lagen vanbinnen. Aan de buitenkant zie je kalmte, misschien zelfs sereniteit. Maar van binnen is er spanning, controle en moeite met kwetsbaarheid en nabijheid. En dat zien we vaker in de groepen: wanneer echte emoties opkomen, schakelt iemand razendsnel naar spirituele taal en horen we zinnen als:
- “Het mag er zijn.”
- “Alles is liefde.”
- “Ik hoef me er niet mee te identificeren.”
- “Ik observeer het alleen maar.”
- “Ik kan het loslaten.”
- “Het universum heeft dit zo bedoeld.”
Wanneer emoties niet spiritueel genoeg lijken
Psycholoog en boeddhist John Welwood, die de term spiritual bypassing introduceerde, omschreef het als het gebruiken van spirituele overtuigingen of praktijken om pijnlijke gevoelens, onverwerkt trauma of innerlijke conflicten te vermijden, in plaats van ermee te werken. Dat is precies wat er bij Joris gebeurde. Hij vermeed wat voor hem te veel was om te voelen. Veel mannen ervaren emoties onbewust als iets dat hen kan overspoelen, raken of ontregelen. Dus kiest het systeem voor controle: een spirituele rust in plaats van contact met wat van binnen echt speelt.
In andere gevallen is iemand overdreven positief en worden pijnlijke of traumatische ervaringen weggezet als ‘wijze lessen’. De vorm verschilt, maar de beweging is dezelfde: iemand vermijdt wat er van binnen echt speelt, en noemt dat vervolgens ‘groei’. Spirituele vermijding is lastig om bij jezelf te zien, juist omdat het zo volwassen of bewust klinkt. Toch zijn er een aantal signalen die zichtbaar worden wanneer je verder kijkt:
-
Je praat mooier over gevoelens dan je ze daadwerkelijk voelt.
-
Anderen ervaren afstand, terwijl jij denkt dat je bewust reageert.
-
Je verzacht of neutraliseert een emotie met spirituele taal voordat je haar toelaat.
-
Je blijft in je hoofd in plaats van in je lijf.
-
Je klinkt rustig, maar je lichaam is gespannen — of je voelt juist “niets”.
Zonder emotionele groei is spirituele groei onmogelijk
Pijnlijk genoeg vindt er geen echte groei of verandering plaats, omdat er niets echt wordt doorvoeld. Je kunt mediteren, ademen, visualiseren, manifesteren, “bewust leven” en “het universum vertrouwen”… maar als je geen verdriet kunt dragen, geen schaamte kunt voelen, geen woede kunt reguleren, geen verantwoordelijkheid nemen of pijn kan erkennen, dan blijft je spiritualiteit een identiteit, geen ontwikkeling. De waarheid is dat zonder emotionele groei iemand vooral omhoog aan het bouwen is, zonder een stevig fundament.
“True spirituality is not a high; it is a deepening.
It is not about transcending our humanity,
but entering it more fully.”
- John Welwood
Wat er onder het spirituele pantser schuilgaat
Onder spirituele correctie liggen - net als bij alle andere vormen van vermijding - pijnlijke gevoelens, onverwerkt trauma of innerlijke conflicten. Oude pijn waar iemand nog geen taal voor heeft. Veel mannen hebben een vermijdende hechtingstijl en al jong geleerd dat voelen verkeerd en zwak is. Niet zeuren, doorgaan, sterk zijn. Spiritualiteit wordt dan een nieuw pantser om achter te verschuilen.
Verslaving draait bovendien vaak om controle over het innerlijke leven, en spirituele taal geeft grip zonder dat je echt naar binnen hoeft. In herstel willen veel mannen het vooral goed doen: kalm blijven, bewust reageren, volwassen zijn. Maar echte groei is rommelig.
- Vertragen Voel eerst, praat later
- Zak in je lichaam. Vraag jezelf: “Waar voel ik dit?” “Hoe voelt het?” “Wat wil dit gevoel zeggen?”
- Blijf bij het ongemak Geen analyse, geen oplossingen, geen spirituele quotes. Tijd en aandacht zijn voldoende.
- Laat anderen je zien Wees echt in plaats van spiritueel.
Spiritual bypassing is geen fout, maar een oud beschermingsmechanisme. Herstel van verslaving vraagt om vertragen, voelen en echte verbinding met jezelf en anderen Als je meer wilt leren over hoe vermijding, verslaving en emotionele ontwikkeling met elkaar verbonden zijn, vind je op mijn site aanvullende blogs en oefeningen op het gebied van herstel en persoonlijke groei.
Reactie plaatsen
Reacties