"Maakt porno kijken mijn zelfbeeld slechter, of kijk ik juist porno omdat ik een negatief zelfbeeld heb?" Het was een van de onderwerpen die een paar weken geleden in een van de groepen werd gesteld. Eerst viel het even stil. Daarna knikten er een paar mannen. Langzaam ontstond er een gesprek dat dieper ging dan alleen gedrag. Want die vraag, ogenschijnlijk simpel, raakt aan iets wezenlijks.
Een gebrek aan eigenwaarde is een van de meest bepalende factoren is bij pornoverslaving en seksueel compulsief gedrag. Veel mensen die worstelen met pornoverslaving voelen diep vanbinnen dat ze niet genoeg zijn. Niet goed genoeg, niet interessant genoeg, niet aantrekkelijk, of sterk genoeg. Porno wordt dan geen manier om jezelf te uitdrukken, maar om iets op te vullen. Niet om op te laden, maar om te ontsnappen. Niet om je levend te voelen, maar om even niets te hoeven voelen.
Maar is dit nou een oorzaak van het kijken van porno, of een gevolg?
Maakt porno mijn eigenwaarde minder, of kijk ik porno omdat ik een negatief zelfbeeld heb?
Ons zelfbeeld is niet iets wat we gewoon hebben, het is iets dat ontstaat. Door opvoeding, relaties, vriendschappen, ervaringen. Het is de bril waardoor je jezelf bekijkt – vaak zonder dat je doorhebt dat je door een bril kijkt. En die bril is weer gevormd door de manier waarop anderen ooit naar jou keken.
Stel je voor: je groeit op met ouders die oprecht nieuwsgierig naar je zijn. Die niet alleen reageren op wat je doet, maar proberen te begrijpen wat je voelt. Ouders die tegen je zeggen: “Ik zie dat je verdrietig bent – wil je er iets over vertellen?” In zo’n context leert een kind: ik mag er zijn, ook als ik niet weet wat ik voel. Mijn binnenwereld doet ertoe.
Pornoverslaving en hechting
Maar misschien groeide je op in een ander huis. Waar emoties werden onderdrukt, of meteen opgelost moesten worden. Waar je vooral werd aangemoedigd om ‘je best te doen’, flink te zijn, of niet tot last te zijn. Of waar angst – voor de wereld, voor kwetsbaarheid, voor wat anderen denken – zo sterk was, dat er weinig ruimte was voor jouw eigenheid. In zo’n omgeving leert een kind: ik moet me aanpassen om geliefd te zijn. Ik moet vooral niet te veel voelen. Ik moet vooral sterk zijn. En ergens daar begint het: De manier waarop je jezelf leert zien, hangt samen met hoe je ontvangen bent.
Hoe vermijding verslaving wordt: de cyclus in beeld
Bij seks-, liefde- of pornoverslaving speelt vaak een diepgewortelde angst: Ben ik wel de moeite waard ? Volgens dr. Patrick Carnes – pionier op dit gebied – is verslavend gedrag geen losstaand iets, maar maakt deel uit van een verslavingssysteem dat bestaat uit twee met elkaar verbonden cirkels. In de onderste cyclus zie je het herhalende gedrag in vier fasen:
-
Preoccupatie – constante gedachten aan het gedrag
-
Ritueel – het opstarten van een vertrouwd patroon
-
Acting out – het gedrag uitvoeren, met kortstondige opluchting
-
Wanhoop– spijt, schaamte en eenzaamheid achteraf
Deze cyclus blijft zich herhalen, steeds meer tegen iemands wil in. Wat minder zichtbaar is, is de bovenste cirkel: het verslavingssysteem waar dit gedrag uit voortkomt.
“Because I am unworthy, no one would love me if they really knew
what I am like on the inside. Consequently, my needs
are never going to be met if I have to be true about who I am.”
- Dr. Patrick Carnes
De verborgen motor onder verslavend gedrag
Dat begint bij negatieve kernovertuigingen zoals: “Ik ben niet goed genoeg”, “Niemand ziet mij echt”, of “Ik tel pas mee als ik presteer.” Die overtuigingen vervormen hoe je jezelf en de wereld beleeft. Schaamte, angst en zelfkritiek kleuren je blik, waardoor contact ingewikkeld wordt. Je trekt je terug, past je aan of werkt jezelf te pletter op zoek naar bevestiging. Vanuit die spanning ontstaat een verlangen naar verlichting – iets wat even verzacht of ontspant.
Zo begint de verslavingscyclus: preoccupatie, rituelen, out-acten (porno kijken) en daarna schaamte, schuld en wanhoop. Je voelt de schade, maar weet niet hoe je moet stoppen. En precies daar bevestigt de pijn weer het oude verhaal: “Zie je wel, ik ben een mislukkeling.”Die overtuigingen ontstaan vaak al vroeg, in een omgeving waarin je leerde je aan te passen, gevoelens in te slikken of jezelf te verbergen. Niet omdat je dat wilde, maar omdat het nodig was. Volgens Patrick Carnes vormt dit het negatieve kernscript: een diepgeworteld patroon van denken en voelen dat echte verbinding bemoeilijkt en de bodem vormt onder compulsief gedrag.
Wat je echt zoekt, zit niet in het scherm
De meeste mensen die dwangmatig porno kijken richten zich vooral op het gedrag. Omdat dat zichtbaar is. Omdat dát als het probleem wordt ervaren. Maar als je alleen naar het gedrag kijkt dan is het alsof je onkruid probeert te verwijderen, zonder de wortel eruit te halen.
Het antwoord op de vraag over ons zelfbeeld is dus: beiden. Het pijnlijke is dat we de problemen erger maken door de manier waarop we het proberen op te lossen. Wat begint als een poging tot troost, eindigt vaak in bevestiging van het oude gevoel: ik ben niet goed genoeg.
Daarom is stoppen alleen niet genoeg. Herstel begint met jezelf te bevragen: Wat hoopte ik te voelen? Wat wilde ik eigenlijk vermijden?
Hoe doorbreek je het patroon?
Het belangrijkste wat je kan doen om het patroon te doorbreken is door er met iemand over te praten. Met een vriend, je partner, een deskundig therapeut, in groepstherapie, of anoniem bij zelfhulpgroepen zoals Anonieme seks en liefdesverslaafden (S.L.A.A.).
Natuurlijk kan je ook contact opnemen met mij. Ik werk veel met mannen die worstelen met dwangmatig pornogebruik, schaamte en zelfbeeld.
👉 Lees hier meer over hypnotherapie bij verslaving.
Reactie plaatsen
Reacties