“Doe niet zo homo,” zei mijn jongere broer afkeurend jaren geleden. Hij had geen problemen met mijn homoseksualiteit, zolang het maar onzichtbaar bleef. ‘Prima als je homo bent, als je maar hetero doet’ van dat werk. Vernederend vond ik het. Dit soort opmerkingen heeft iedere homo, lesbo en trans persoon ontelbaar veel keren gehoord. Wat is de impact daarvan? En wat heeft dat met verslaving te maken?
Op NU.nl las ik dat de acceptatie van niet-hetero’s onder jongeren drastisch aan het afnemen is. In Amsterdam is die acceptatie in vier jaar tijd gezakt van 63 naar 43 procent. In de Gooi- en Vechtstreek zelfs van 78 naar 49 procent. De reacties onder het artikel liegen er niet om en worden al jaren herhaald: van ‘Ik heb er geen problemen mee, maar waarom wordt het zo opgedrongen?’ tot ‘Die LHBT-propaganda wordt me door de strot geduwd!’ De boodschap is helder: Terug in je hok! Het idee van ‘minderwaardig zijn is mij heel mijn hele leven door mijn strot geduwd. En zonder dat we het doorhebben internaliseren we deze oordelen.
Het maakt zichtbaar hoe diep de afwijzing nog altijd zit — en wat dat met je doet.
Ik schrijf niet vaak over mijn geaardheid, reageer zelden op posts online, hooguit met een duimpje omhoog. Ik houd mezelf voor dat het niets met mijn werk te maken heeft. En dat klopt ook. Maar als ik eerlijk ben, voel ik ook angst om het te benoemen. Bang om iets ‘op te dringen’ aan boze hetero’s. Die angst is niet nieuw. Het is dezelfde angst die ik voelde toen ik nog in de kast zat. De angst om ‘ontmaskerd’ te worden.
De rol van schaamte
Die angst begon al op de middelbare school. Ik wilde koste wat het kost wilde voorkomen dat iemand het zou zien. Het idee dat iemand me zou doorhebben voelde bedreigend, levensgevaarlijk. Op school was ‘homo’ het meest gebruikte scheldwoord. Dat is het nog steeds. Mensen zeggen soms: “Ik bedoel er niks mee.” Misschien niet bewust, maar wat je er ook mee bedoelt, het betekent in elk geval niet iets positiefs. Voor veel jongens en mannen is het een synoniem voor: minder man, buiten de groep, niet oké. Die boodschap nestelde zich diep; langzaam, als gif. Het was niet één gebeurtenis, maar een reeks van blikken, grappen, woorden, stiltes. En daaruit ontstaat schaamte — niet alleen over wat ik deed, maar over wie ik was.
Schaamte maakt ons vatbaar voor verslaving
Tot op de dag van vandaag voel ik nog een residu van schaamte en de angst om ontmaskerd te worden. De onveiligheid als ik hand in hand op straat loop, automatische de omgeving scannnend en zijn hand loslatend als er een groepje mannen lopen. Niet omdat ik dat wil, maar omdat mijn lichaam al besloten heeft dat ik niet veilig ben. Ik ben nageroepen, bespuugd, bedreigd, geslagen. Niet in een ver verleden — maar in deze tijd.
Schaamte maakt ons ook vatbaarder voor verslaving, want in de kern is schaamte een gevoel dat we minder waard zijn. En wie voortdurend probeert te bewijzen dat hij wél de moeite waard is, loopt het risico zichzelf te verliezen — in relaties, in prestaties, het zoeken van erkenning, of in destructief gedrag. Want schaamte zoekt verlichting. En verslaving lijkt die verlichting even te bieden.
Trots is de overwinning van schaamte
In aflevering 8 van onze podcast Liefde Zonder Masker duiken we in de wereld van chemseks en verslaving. Te gast is Paul — gay, ervaringsdeskundige en behandelaar op de chemsekspoli van de GGD. Zijn verhaal is eerlijk en rauw. Hij vertelt hoe schaamte hem jarenlang gevangen hield. Hoe chemseks eerst voelde als bevrijding — een plek waar alles mocht, waar hij even kon ontsnappen aan het oordeel, aan het tekort. Maar uiteindelijk bleek het vooral een vlucht. Weg van het zelfbeeld dat hem was opgedrongen. Weg van gevoelens die te pijnlijk waren om te dragen.
In zijn boek The Velvet Rage schrijft psycholoog Alan Downs: “The journey from shame to authenticity is the most important journey any gay man will ever make.” Dat resoneert. Want het vraagt moed om jezelf toe te staan te zijn wie je bent — in een wereld die je jarenlang heeft verteld dat je je moet inhouden, aanpassen of verbergen.
Mensen vragen soms: “Waarom zou je trots zijn op iets waar je niet voor hebt gekozen?” Maar Pride gaat niet over kiezen. Pride gaat over erkennen. Toestaan. Jezelf niet langer klein maken voor andermans comfort. Pride is zeggen: ik besta — en ik hoef me daar op geen enkele manier voor te verontschuldigen. Ook al heb ik dat mijn hele leven te vaak en te diep moeten horen. Trots is niet het tegenovergestelde van schaamte. Trots is de overwinning op schaamte.
Aflevering 8 van Liefde Zonder Masker, over chemseksverslaving is vanaf nu te beluisteren op Spotify.
Reactie plaatsen
Reacties