De aanleiding voor dit blog was een telefoongesprek een paar weken geleden met een nieuwe client. Het gesprek was in het Engels en ik dacht een Spaans accent te herkennen in zijn stem. Hij vertelde dat hij hulp zocht bij zijn 'addiction to food'. Het was vooral één zinnetje dat hij vol overtuiging zei dat me aan het denken zette 'My food addiction is only about food, nothing else. No psychology or anything. Just food.'
Maar wat is dat dan 'Just food', ging er door mijn hoofd. Stel een doordeweekse avond maak ik een bord pasta voor mezelf en even later plof ik met dat bord op de bank en eet het op terwijl ik een serie kijk. Of... ik maak precies datzelfde gerecht op een zonnige vrijdagavond voor vrienden. Of... het is het gerecht dat ik op mijn allereerste date met de liefde van mijn leven eet! Het is precies hetzelfde gerecht en toch eet ik drie keer iets totaal anders.
Op zoek naar de functie van de verslaving
Ik hoor het wel vaker van cliënten, dat ze alleen 'wat meer doorzettingsvermogen' moeten hebben, of 'gewoon het patroon moeten leren doorbreken' en dat achterliggende oorzaken er niet zijn. 'Ik heb een heel normale jeugd gehad' past ook in dat rijtje. Waarmee iemand eigenlijk zegt 'daar hoeven we allemaal niet naar te kijken'.
Gedragsverandering is de basis van herstellen van een verslaving, maar daarvoor is het nodig om te snappen waarom we verslaafd zijn geraakt. Alleen focussen op gedrag is alsof je onkruid snoeit zonder de wortels weg te halen en dan verbaasd bent dat het telkens terugkomt. Als we niet onderzoeken wat de voedingsbodem is waaruit de verslaving ontsproten is en wat de functie is, kan deze blijven woekeren.
"De verslaving is niet het probleem, de verslaving is de
poging van iemand om het probleem op te lossen."
- Gabor Maté
De functie van verslaving?
Tom was 28 toen hij bij mij kwam omdat hij niet meer zonder blowen kon. Vanaf zijn 17e blowde hij af en toe wel eens met vrienden om te chillen. Dat was jaren geen probleem geweest. Maar de afgelopen jaren blowde hij dagelijks en nu was hij zover dat hij niet meer kon slapen zonder een joint te roken. Soms werd hij zelfs midden in de nacht wakker en moest een paar hijsen nemen om verder te kunnen slapen. Toen ik hem vroeg of hij zelf een idee had wat de functie was van het blowen, keek hij me vreemd aan, 'Functie?'
'Dat klinkt misschien wat vreemd' zei ik, 'maar stel dat iemand pijnstillers gebruikt, is de functie heel helder: het verminderen van pijn, toch?' Hij knikte. 'Maar als diegene pijnstillers blijft gebruiken ook al is de fysieke pijn niet meer aanwezig, wat is dan nog de functie? Dan gaat dus niet meer om de fysieke pijn, maar om iets anders.'
Het blow gedrag van Tom was drie jaar geleden veranderd. Dat was nadat hij een scooter ongeluk had gehad. Een gebroken schouder, arm en een whiplash. In het begin na het ongeluk kon hij niet slapen, omdat de beelden van het ongeluk opkwamen zodra hij zijn ogen dichtdeed. De enige manier voor hem om toch te kunnen slapen was met een joint. Later kwam daar nog een hele hoop stress bij omdat de verzekering niet wilde betalen en hij met een rekening van tienduizenden euro's kwam te zitten.
De functie van het blowen veranderde hier dus van chillen met vrienden naar de enige mogelijkheid om te kunnen slapen en te kunnen ontspannen. Daarbij was Tom iemand met een enorm verantwoordelijkheidsgevoel. Hij had een jonger broertje met autisme die in het gezin altijd veel aandacht had gevraagd. Als grote broer had hij altijd voor zijn broertje gezorgd en 'geleerd' dat hij niet teveel aandacht moest vragen. In onze sessies kwam hij erachter dat dit als een enorm gewicht op hem drukte dat hij nu in het gezin een bron van stress was geworden.
Food is life!
In het telefoongesprek vroeg ik de client met het Spaanse accent waar hij vandaan kwam. 'Argentina', zei hij. 'En wat betekent eten in Argentinië? Is dat hetzelfde als eten in Nederland?', vroeg ik. Hij lachte. 'No, in Argentine food is everything, it's life!' Ik was even stil om hem te laten horen wat hij zojuist had gezegd. 'Hmm, I see what you mean,' zei hij. Hij begreep dat eten niet alleen over voedsel ging, dat 'just food' niet bestond. Wat die rol dan wel was, wilde hij gaan onderzoeken.
Het verkleinen van onze verslaving tot 'alleen eten', 'alleen alcohol', 'alleen porno' is niet waar en het staat herstel in de weg. Verslaving is als een sluier die ons zicht vertroebelt, waardoor we de kern van het probleem niet kunnen zien. Het vraagt aandacht en lef om die sluier weg te trekken en onszelf in alle openheid en eerlijkheid te onderzoeken.
"Wie naar buiten kijkt, droomt;
wie naar binnen kijkt, ontwaakt."
- Carl Jung
De verslaving als richtingwijzer
Gabor Maté zegt dat we niet moeten kijken wat er mis is met verslaving, maar wat er goed aan is. Met andere woorden: wat krijgt iemand uit de verslaving wat hij niet heeft? Dat kan een richtingwijzer zijn waarop we ons kunnen richten. Want mensen krijgen verlichting van pijn, een gevoel van rust, controle, of zelfvertrouwen. En dan is het zaak om te leren dat er gezondere, meer duurzame manieren zijn om dat te krijgen en om niet verwerkte pijn los te laten.
In het geval van Tom leerde hij dat hij helemaal eerlijk wilde zijn, naar zichzelf en anderen. Daarbij was het belangrijk dat hij het scooter ongeluk eindelijk goed kon verwerken. Hij leerde ook andere manieren om zijn zenuwstelsel te ontspannen. En Tom leerde dat dit hele proces ook ging over verantwoordelijkheid nemen. Niet voor zijn ouders, of zijn broertje, maar voor zichzelf.
Wil je reageren op het blog, dan kan hieronder. Als je andere vragen hebt, dan kan je contact opnemen via het contactformulier.
Reactie plaatsen
Reacties
De omslag, de verandering...waar is het nog ' onschuldig ' en wanneer wordt het problematisch. Mooi hoe je dat omschrijft.